Mini ekosistem; Teraryum

Latince “Terra” (toprak) ve “arium” (akvaryum, aquarium) kelimelerinden gelen Teraryum (terrarium), doğada hali hazırda var olan ekosistemin minyatür halidir. İlk teraryum fikri; Londra’da yaşayan botanist Nathaniel Bagshaw Ward’ın tesadüfen kavanoz içinde yeşeren bitkilerin gelişimlerini izlemesiyle doğuyor. İngiltere’nin endüstriyel çağındaki boğucu ve kirli havadan bitkilerini korumak isteyen Ward, ilk olarak mini kavanozlara bitkilerini dikmeye başlıyor. Bir süre sonra kavanozun içinde doğal bir sistem oluşarak, eğreti gibi farklı yeşillenmelerin de olduğunu farkeden botanist, kavanozda üreyen yeni bitkilerin bu ekosistemde ne kadar süre yaşayabileceğine olan merakı ile Teraryum sanatı ortaya çıkmış oluyor. Botanik tutkunu Ward’ın bu merakı sayesinde doğan Teraryum sanatının ilk örneğine “Wardian Case” adı veriliyor.

Kapalı ya da açık olarak çalışılabilen Teraryumlarda kullanılan bitkilere göre ihtiyaçlar da değişiyor. Kapalı teraryumlarda genellikle daha çok nem isteyen egzotik ve tropic bitkiler kullanılırken, açık teraryumlarda su ihtiyacı az olan sukulent (succulent) ve kaktüsler daha çok tercih ediliyor. Günümüzde teraryumları ofislerde ve evlerde çeşitli minik objelerle kombinlenmiş olarak görsek de Teraryum’un aslında bir mini ekosistem olduğunu atlamamak gerekiyor. Haliyle teraryumun ihtiyaçları, aynı bitkiyi saksıda ya da kokedama içinde bakmaktan biraz daha farklı… Teraryumunuzun daha uzun süre sizinle kalmasını istiyorsanız, tek dikkat etmeniz gereken aynı ihtiyaçlara sahip bitkileri bir arada kullanmak. Örneğin; fittonya (fittonia) ve kaktüsleri bir arada kullanmak dekoratif olarak çok hoş görünse de su ihtiyaçları tamamen farklı olduğundan, bir süre sonra 2 bitkiden birine veda edecek olmanız anlamına geliyor.

Biz bu yazıda terrarium (teraryum) nasıl yapılır? Teraryum yapımı için hangi malzemeleri edinmeliyiz? Teraryum bakımı nasıl yapılmalıdır? gibi sorulara kısaca cevap vermeye çalıştık.

Terrarium (Teraryum) Malzemeleri:
Kendi zevkinize uygun bir teraryum yapmak için ihtiyacınız olan malzemeleri kolayca yapı marketlerde bulabilirsiniz.
-Zevkinize uygun cam fanus
-Küçük taşlar, lav kırığı ya da kum
-Uzun cımbız
-Aktif kömür
-Torf Toprak
-Ponza Taşı
-Teraryum’a uygun bitkiler
-İsteğe göre teraryumunuzu süsleyebileceğiniz malzemeler

Terrarium (Teraryum) Yapımı:
-Kabınızı temizleyin: Fanus, büyük boy kavanoz ya da cam demlik gibi yeterince derin olduğuna emin olduğunuz bir kabın içini yıkayarak iyice temizleyin.
-Dekoratif ve sağlam bir zemin oluşturun: Minik çakıl taşlarınızı teraryum kabınızın en altına yerleştirin. Minik çakıl taşları teraryumunuza hoş bir görüntü sağlamasının yanı sıra, ekosistemdeki fazla nemi emerek uzun vadede drenaj sağlayacak ve bitki köklerinizin çürümesine engel olacak.
-Kömürünüzü yerleştirin: Akvaryumculardan, aktif karbon olarak isteyebileceğiniz kömürü, elinizle çakıl taşlarından daha küçük hale getirin ve lav kırığı ya da taşlarınızın üzerine serpin. Aktif kömür bulamıyorsanız mangal kömürü de kullanmanız mümkün. Kömür kullanımıyla teraryumunuzun toprağı daha dayanıklı ve uzun süre bitkilerinize besin sağlayabilir hale gelecek. Bunun dışında kömür kullanımı, teraryumun içerisinde oluşabilecek küfü önleme açısından da hayati önem taşır.
-Torfunuzu yerleştirin: Çakıl taşı ve kömürlerin üzerine, torflu toprağınızı döktükten sonra iyice bastırın. Eğer teraryumda su ihtiyacı az olan bitkiler kullanacaksanız, toprağınıza bir miktar ponza taşı da eklemenizi öneririz.
-Bitkileri yerleştirin: İlk önce teraryumunuzun toprağında minik delikler açarak bitki köklerini yerleştireceğiniz yerleri belirleyin. Ardından bitkilerinizi dikip, can suyunu vermeyi unutmayın. İstiyorsanız teraryumunuza uzun cımbız ile çeşitli objeler ekleyebilirsiniz.

Terrarium (Teraryum) Bakımı:
Açık ve kapalı teraryumlarda kullanılan bitkilerle de alakalı olarak ihtiyaçlar değişse de genel olarak dikkat edilmesi gereken bazı ortak noktalar var.

-Işık: Teraryumda ışık hayati önem taşır. Teraryumunuzu direkt güneş karşısında konumlandırırsanız camın mercek etkisiyle bitkilerinizin yanma olasılığı çok yüksek. Bunun yanında direkt ışık alan cam çok fazla ısınacak ve teraryumunuzda nem kaybı yaşanmasına neden olacaktır. Bu nedenle teraryumunuzu aydınlık fakat direkt ışık almayan bir yerde konumlandırın. Teraryum içindeki bitkiler kapalı bir alanda olduğundan, eşit olarak güneş alabilmeleri için teraryumunuzun yönünü ayda 1 kez değiştirmenizde fayda var.

-Sulama: Teraryumu sulama sıklığınıza net bir yanıt bulmak istiyorsanız bitkinizi iyi tanımalısınız. Kapalı teraryum sisteminde bitkilerin kaybettiği nem suyun buharlaşması ile tekrar toprağa döneceğinden bitkilerinizin su ihtiyacını uzun süre teraryumun kendisi sağlayabilir. Ancak yine de teraryumun bulunduğu ortama göre sık sık kontrol ederek nem kaybı yaşanmasını önlemenizi öneririz. Örneğin Dağ Palmiyesi, pilea, ağaç yosunları ve fittonia (fittonya) kullanılan bir teraryuma sahipseniz, teraryumunuzun nem ihtiyacı çok fazla demektir. Sık sık parmağınızda toprağı kontrol ederek hafif ıslak olup olmadığını kontrol edebilir, fısfıs ya da sulamayla teraryuma ihtiyacı olan nemi verebilirsiniz. Bunun yanında teraryumunuzun camında çok fazla buğu ve su damlacıkları oluyorsa bu da çok fazla suladığınız anlamına geliyor. Bu durumda teraryumunuzun kapağını açarak ya da teraryumu daha sıcak bir alana alarak fazla nemin çıkmasına izin vermelisiniz.

-Havalandırma: Gezdiğiniz botanik bahçelerinde yıllarca kapalı kalan teraryumları görmüşsünüzdür. Ne yazık ki bunu ev ortamında her türlü değişkeni sabit tutamadığımızdan bunu sağlamak çok güç… Bitkilerinizin sağlıklı gelişimi için teraryumunuzu haftada 1 kez havalandırmanızı öneririz.

-Teraryum Bakımı: Teraryum yapımından sonra can suyunu verdiğiniz bitkiler yeni yerini kabul ettiyse (bunu 1 hafta içinde anlarsınız) ve teraryum fanusu içinde yeterli alanınız varsa genellikle 1-2 sene teraryumun bakıma ihtiyacı olmaz. Eğer ilk aşamada çürüyen ya da yeni evini kabul etmeyen bitkileriniz olduysa teraryumdaki diğer bitkileri de etkileyeceğinden ayırmanız gerekir. Hızlı büyüyen bitkilerinizi ara ara budayabilir ve teraryumunuza ufak toprak eklemeleri yapabilirsiniz. Teraryum camınız çok kirlenirse deterjansız nemli bezle temizliğini yapabilirsiniz.

Terrarium (Teraryum) İle İlgili Sorularınız:
1- Bitkilerim havasız kalıp ölebilir mi?
Teraryum doğal bir ekosistemdir. Teraryuma eklediğiniz yardımcı malzemeler sayesinde bu ekosistem kendisini uzun süre koruyacak ancak yine de haftada 1 kez havalandırmanızda fayda var.

2- Teraryum camında yeşil olmaya başladı. Ne yapmalıyım?
Muhtemelen teraryumunuz ihtiyacından fazla güneş alıyor. Teraryum camınızı nemli bezle sildikten sonra yerini değiştirmelisiniz.

3- Teraryum camındaki buğu sebebiyle bitkileri göremiyorum. Normal mi?
Teraryumunuzun camında yoğun olarak su damlaları görüyorsanız bu teraryumunuza çok fazla su verdiğiniz anlamına gerekir. Teraryumun kapağını açarak fazla nemin çıkmasına izin vermelisiniz.

4- Teraryum kavanozunu nereden alabilirim?
İlk denemenizde evdeki cam kavanozları değerlendirebilirsiniz. Dekoratif teraryum fanusları veya teraryum kiti için hello@cocodema.com mail adresi ya da instagram hesabımızdan bizimle iletişime geçebilirsiniz.

5- Bitkiler artık teraryuma sığmıyor. Ne yapmalıyım?
Teraryumunuzun yapım aşamasında bitkilerin uzun süre aynı teraryumda kalacağını düşünerek, seyrek aralıklarla dikmekte fayda var. Boyu çok uzayan bitkileri ayrı bir toprağa alabilir ya da budayabilirsiniz.

6- Teraryumda hangi bitkileri kullanmam daha uygun olur?
Hedera Helix (sarmaşık), Adiantum Raddianum(Maiden Hair Fern, Kadın Saçı Eğretisi), Fittonia (fittonya), Peperomia Caperata (Zümrüt Dalgası), Pilea (Para Çiçeği), Calathea Rufibarba (Dua Çiçeği) ve Cryptanthus Bivittatus kullanabileceğiniz bitkilerden bazılarıdır.

7- Teraryum workshop’ı yapıyor musunuz?
Kurumsal ya da bireysel teraryum workshop’ı talepleriniz için iletişime geçebilirsiniz.
hello@cocodema.com