Bu yazıda topraksız yaşayan hava bitkilerinin(air plant, diğer yaygın aile isimleriyle Tillandsia) bakım özelliklerinden bahsedeceğim. Çok fazla türü olması sebebiyle hava bitkileri, bitki koleksiyonları için en sevilen canlılar arasında yer alıyor.
Air Plant’lerin Temel Özellikleri:
Air Plant (hava bitkisi) dediğimizde aslında; Meksika, Orta ve Güney Amerika’ya özgü yaklaşık 630 farklı türü bulunan Tillandsia cinsinden söz ediyoruz. Tüm Tillandsia’lar bir Bromeliad türüdür ancak tüm Bromeliad türleri Tillandsia (Air Plant) değildir. Özetle; Bromeliad bir aile iken Tillandsia cinstir.
Alışık olunmayan yaşam tarzları nedeniyle air plantler, son yıllarda yükselen bitki trendleri arasında yerlerini aldılar. Topraksız ve başka bitkilerin üzerlerine yerleşerek yaşayan air plantler, köklerini yalnızca tutunmak için kulanıyorlar. Air plantler; bilinenin aksine, tutundukları diğer bitkiden besin alan parazit canlılar değillerdir. Botanik biliminde bu tür bitkiler epifit (epiphytic) bitkiler olarak adlandırılıyor. Hava bitkileri gibi, üzerinde yaşadıkları bitkileri yalnızca konak olarak kullanan, epifit bitkilere orkideler de örnek olabilir. Air plantler için oturma odanızda sürekli yaşayan ancak yemeğini kendi pişiren canlılar diyebiliriz. 🙂
Peki hava bitkileri kendileri için gerekli olan besini nereden sağlıyorlar? Köklerini yalnızca tutunmak için kullanan hava bitkileri, yaşam için ihtiyaçları olan nemi ve besinleri yaprakları yardımıyla alıyorlar. Bu nedenle air plant beslemek için herhangi bir şeye ihtiyacınız yok hatta air plantiniz yerini uygun ışık ihtiyacını sağlayacak şekilde sık sık değiştirebilirsiniz.
Trikom: Özgür Ruhun Sırrı
Çok dikkatli baktığınızda tüm Tillandsia cinsinin ortak özelliği olan minik tüycükler yani trikomları görebilirsiniz. Trikomlar, air plantin bulunduğu iklime cinsine göre değişiklik gösterirler. Kurak alanlarda yaşayan air plantlerin (xerophythes) trikomlarıyla, sulak iklimde yaşan hava bitkilerinin(mezopythes) tüycükleri tamamen farklıdır. Tillandsia Tectorum’da trikomlar çok belirginken, Tillandsia Ionantha türünde gözle görülmelsi daha zordur. Air plantler ihtiyacı olan besin ve nemi trikomlar sayesinde alırlar.
Çiçeklenme: Air Plantler Fedakar Annelerdir
Hava bitkinizin çiçek açma zamanı ve çiçeğin süresi air plantin cinsine göre değişiklik gösterir. Doğal iklimlerinde tohumlarının yağmur ile saçılıp gitmemesi için çiçeklenme için daha dingin mevsimleri tercih ederler. Bu nedenle evde bakılan Tillandsia’ların ne zaman çiçek açacağını anlamak güçtür. Tillandsialar da Bromeliad ailesinin diğer üyeleri gibi hayatlarında yalnızca 1 kez çiçek açıp(monocarpic) hayata veda ederler. 🙁 Air plantin çiçeği öldükten sonra, 1 ya da 1’den fazla yavrular kök kısmından görünmeye başlar. Yavrular kendine bakabilecek duruma geldiğinde fedakar anne air plant, kendi yaşamına son verir. Anne air plantin ölümü yavaş yavaş gerçekleşir.
Air Plant (Hava Bitkisi) Bakımı:
-Sulama
Air plantlerin ölüm nedenleri başında, -çok kolay olmasına rağmen- ne yazık ki yanlış sulama geliyor. Air plantinizi fıs fıs yöntemiyle ıslatarak ya da suyun içine batırarak sulayabilirsiniz. Fıs fıs ile su püskürtme ideal yöntem değildir fakat air planti taşımanın zor olduğu durumlarda (air plantiniz çok büyükse ya da kökleri çok sıkı tutunmuşsa) su püskürtme yöntemini kullanabilirsiniz. Eğer air plantiniz yumuşak yapraklı bir tür ise bu airplantinizin sulak bir bölgeye ait olduğunu gösterir. Sulak bölge menşeili airplantlerde için su püskürtme yöntemi kullanılacaksa muhakkak her gün yapılmalıdır. Kurak bölgelere ait olan hava bitkilerinde ise (bu air plantler daha sert yapraklı ve soluk renkli olurlar) su püskürtme yöntemi 2-3 günde bir yapılmalıdır. Air plantinizi fıs fıs yöntemiyle sularken dikkat etmeniz gereken her bölgesinin(varsa çiçeği hariç) ıslandığından emin olmaktır. Diğer bir airplant sulama yöntemi olan suya batırma, daha seyrek aralıklarla yapıldığından zaman açısından ekonomiktir. Air plantin tamamı suya batırılır ve yaklaşık 2 saat kadar suyun içerisinde bekletilir. Ardından hava bitkisini ters tutarak yapraklar arasında kalan suyun çıktığından emin olmalısınız. Air plant bakımında yapılan en büyük hata sulamadan sonra sağlıklı kurutamamaktır. Air plantinizi sulama yönteminiz ne olursa olsun, en fazla 4 saat içinde tamamen kurutmayı ve bir süre ters tutarak iç kısmındaki suyu çıkartmayı unutmayın. Air plantin kurumasını hızlandırmanın en etkili yolu, air planti birkaç saat açık havada tutmaktır. Kuruma yöntemi kesinlikle doğal yöntemlerle olmalıdır. O nedenle ilk akla gelen saç kurutma makinası iyi bir fikir değil 🙂 Air plant sulama rutininiz için sabah saatlerini seçersiniz, öğle sıcağında air plant kolaylıkla kuruyacaktır. Diğer tüm bitkiler gibi yaz aylarında air plantlerin su ihtiyaçları daha fazla olacağından sulama sıklığı arttırılmalı, yaz aylarında ise daha seyrek uygulanmalıdır.
Air plantinizin suya ihtiyacına karar veremediğiniz durumlarda air plantin köke yakın, minik yapraklarından birini çekebilirsiniz. Eğer hava bitkisinin yaprakları kolayca elinize geliyorsa henüz suya ihtiyacı yoktur ancak yaprak sıkıysa sulama zamanınız gelmiştir. Bu yöntemi gerçekten emin olamadığınız durumlarda kullanmanızı öneririm. Bunun dışında suya ihtiyacı olan bir air plantin yaprakları solgunlaşır ve yaprak uçlarındaki ufak renk değişimlerini dikkatli baktığınızda farkedersiniz.
Air plantinizi sularken dinlenmiş musluk suyu, akvaryum suyu ya da içme suyu kullanabilirsiniz. Bulunduğunuz bölgede musluk suyu çok kireçli ise, sudaki kireç oranı trikomlara zarar verebileceğinden içme suyu tercih etmelisiniz.
-Sıcaklık:
Air plantler için ideal sıcaklık 10°C – 35°C’dir. Kişisel deneyimlerime dayanarak çoğu air plant türünün soğuğa dayanıklı olduklarını söylebilirim. O nedenle özellikle yaz aylarında balkonda misafir etmeniz, air plantinizin hoşuna gidecektir. Ofis ortamında bakılan air plantleri direkt klima etkisinden uzak tutmak gerekir.
-Işık:
Air plantler yüksek ışığa ihtiyaç duyarlar ancak birçok bitki gibi güneş ışığını direkt olarak almayı tercih etmezler. Hiç güneş ışığı almayan bir odaya yerleştirmeyi planlıyorsanız, air plant anne/babası olmanız şimdilik mümkün görünmüyor.
-Nem ve Esinti:
Tillandsiaların en sevdiği aylar, nem oranının yüksek olduğu aylardır. Çok sıcak yaz günlerinde serinletmek için uzaktan fıs fıs ile nemlendirebilirsiniz. Burada unutulmaması gereken sulama işlemi ile nemlendirmenin aynı olmamasıdır. Air planti serinletmek yapacağınız minik jest sulama yerine geçmez, nemlendiremenin yanında sulama rutininizi bozmamalısınız.
-Gübre:
Air plantlerin büyümesine ve çiçeklenmesine yardımcı olmaya yarayan, Bromeliad ailesi için üretilen sıvı gübrelerden temin edebilirsiniz. Eğer bu sıvı gübreye ulaşamazsanız, 1 litre suya 1 kapak ekleyeceğiniz orkide besini işinizi görecektir. Eğer air plantiniz bulunduğu ortamı da seviyorsa sıvı gübreli su sonrasında birkaç içinde çiçeğini gösterecektir. Sıvı air plant gübresi için bizimle iletişime geçebilir, orkide besinlerini ise yapı marketlerden temin edebilirsiniz.
-Budama:
Tillandsiaların tabanlarındaki yapraklar sıklıkla çürür ya da kurur. Bu hava bitkisinin yaşam döngüsünün bir parçasıdır. Air plantin tümüyle çürümüş olan yaprakları hafifçe asıldığınızda gelecektir. Tamamen çürümemesine rağmen görüntüsü sizi rahatsız eden yapraklar varsa ince bir makasla kesebilirsiniz.
-Çoğaltma:
Air plantlerin çiçeklenmesi hamile olduklarının göstergesidir. Çiçek öldükten bir süre sonra, air plantin kök kısmında yavruyu ya da yavruları göreceksiniz. Yavrular belirli bir olgunluğa geldiğinde anne kendini öldürecektir. Bu durumda yavru air plantleri özenle anneden ayırıp, ayrı ayrı olarak bakımlarına devam etmelisiniz.
-Air Plant Hastalıkları:
Tillandsialar kolay kolay hastalığa yakalanmazlar. Renk değişimi, kuruma, çürüme gibi durumlar büyük oranda yanlış bakım sebebiyle ortaya çıkar. Çok nadir olarak karanlık ortamlarda, air plantin iç kısımlarında mantar ortaya çıkabilir. Satın aldığınız air plantlerin iç kısmını ilk etapta kontrol etmeyi unutmayın.
-Sunum:
Air plantleri sergilerken bir obje kullanmayı tercih ediyorsanız, objenin materyalinin hava bitkinize zarar vermeyeceğinden emin olun. Örneğin; paslanabilecek metaller air plantinize zarar verecektir. Bakır ve pirinç air plant stantlarımıza buradan göz atabilirsiniz.
Air Plant ile İlgili En Çok Sorulan Sorular:
1- Air plantimin türünü nasıl öğrenebilirim?
Tillandsia türlerini aratarak benzer görsellerle eşleştirebilir ya da @cocodemaplants instagram hesabımıza fotoğrafını göndererek bize sorabilirsiniz.
2- Air plantlerin ömrü ne kadardır?
Hava bitkilerinin ortalama ömürleri 2 yıldır ancak çiçeklenmeden sonra genellikle birden fazla yavru verdiğinden, iyi baktığınız sürece form değiştirerek evinize misafir olmaya devam ederler.
3- Air plantim susuzluktan kurumak üzere, ne yapmalıyım?
Hava bitkiniz tamamen kurumadan atmayın. Öncelikle air plantinizi 5-6 saat suda bekletin. 2 gün arayla bu işlemi 3 kez uygulayın ve ardından normal sulama rutininize geri dönün. Air plantinizin bu yöntemle kurtulma olasılığı yüksektir.
4- Air plantim aşırı sulama ile ölür mü?
Ölmez. Air plantlerin su alan tüycükleri olan trikomlar, yeterli suyu aldıklarında kapanırlar. Air plantinizi yalnızca sulamadan sonra iyi kurutmadığınız durumda çürüterek öldürebilirsiniz.
5- Tatile çıkıyorum. Air plantimi yanımda götürmeli miyim?
Eğer tatiliniz 1 ayın altındaysa, air plantinizi yanınızda taşıyarak zarar verme riskini almayın. Gitmeden 2 gün önce air plantinizi suya koyup 3 saat kadar bekletin. Seyahatinizin 12 saat öncesinde aynı işlemi tekrar edin. Döndüğünüzde ise air plantinize 3. Sorunun cevabı olan tedaviyi uygulayın. Sıcaklığın yüksek olduğu yaz günlerde bu riski hiç almamak daha doğru olcaktır.
Turkish